زونا یک بیماری ویروسی است که اغلب افراد را غافلگیر می‌کند! اگر در کودکی آبله‌مرغان داشته‌اید، ممکن است سال‌ها بعد، همین ویروس در بدن شما بیدار شده و باعث زونا شود. این بیماری با بثورات دردناک و تاول‌های پوستی همراه است و معمولاً روی یک طرف بدن ظاهر می‌شود. اما آیا زونا واگیردار است؟ چه افرادی در معرض خطر هستند و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ در این مقاله از دکتر درد، به تمامی این سؤالات پاسخ می‌دهیم.
زونا چیست؟
زونا (Shingles) یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster) ایجاد می‌شود؛ همان ویروسی که باعث آبله‌مرغان می‌شود. وقتی فردی به آبله‌مرغان مبتلا می‌شود، این ویروس در بدن او نهفته باقی می‌ماند و در صورت ضعف سیستم ایمنی، دوباره فعال شده و به زونا تبدیل می‌شود.
ویژگی های اصلی زونا:
- بثورات پوستی دردناک که معمولا در یک سمت بدن ظاهر می شود
- تاول های پر از مایع که می‌توانند ترکیده و پوسته پوسته شوند
- سوزش، خارش یا درد شدید در محل تاول ها
- ممکن است تب، سردرد و ضعف عمومی نیز رخ دهد
آیا ویروس زونا واگیردار است؟
زونا مستقیماً از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، اما ویروس آن می‌تواند واگیردار باشد.
اگر فردی که تا به حال آبله‌مرغان نگرفته است در تماس با تاول‌های زونا قرار بگیرد، ممکن است به آبله‌مرغان مبتلا شود (نه زونا).
- روش انتقال: از طریق تماس مستقیم با مایع داخل تاول‌ها (نه از طریق هوا یا سرفه).
چه کسانی زونا میگیرند؟
- افرادی که تا به حال آبله‌مرغان نداشته‌اند
- زنان باردار
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (دیابتی‌ها، افراد تحت شیمی درمانی، بیماران HIV مثبت)
- نوزادان و سالمندان
نکته مهم: فرد مبتلا به زونا تا زمانی که تاول‌های او خشک نشده‌اند، می‌تواند ویروس را منتقل کند.
بیماری زونا چه علائمی دارد؟
زونا معمولا در ۳ مرحله ظاهر می شود:
- مرحله اولیه (پیش درمانی):
- احساس درد، سوزش و خارش در یک نقطه خاص از بدن (معمولاً یک سمت بدن)
- گاهی تب، سردرد و ضعف عمومی همراه با آن است
2. مرحله تاول زنی:
- بثورات قرمز در ناحیه دردناک ظاهر شده و طی چند روز به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند
- تاول‌ها می‌توانند خیلی دردناک و حساس باشند
3. مرحله بهبود:
- تاول‌ها طی ۷ تا ۱۰ روز خشک می‌شوند و پوسته‌پوسته شده و بهبود می‌یابند
- اما ممکن است درد عصبی باقی بماند (به نام نورالژی پس از زونا)
چرا زونا میگیریم؟
چرا ویروس نهفته در بدن بعد از سال‌ها دوباره بیدار می شود؟ عوامل زیر احتمال ابتلا به زونا را افزایش می دهند:
- ضعف سیستم ایمنی: افراد مسن، بیماران سرطانی، افراد تحت درمان با استروئیدها و بیماران مبتلا به HIV در معرض خطر بیشتری هستند.
- استرس و اضطراب شدید: استرس مزمن می‌تواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و زمینه‌ساز زونا شود.
- بیماری‌های زمینه‌ای: مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های خودایمنی.
- مصرف برخی داروها: داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (مانند داروهای بعد از پیوند عضو).
چگونه بیماری زونا را درمان کنیم؟
درمان زودهنگام باعث کاهش علائم و جلوگیری از عوارض می‌شود. پزشک ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- داروهای ضدویروسی (آسیکلوویر، والاسیکلوویر): اگر طی ۷۲ ساعت اول بیماری مصرف شوند، شدت و مدت بیماری را کاهش می‌دهند.
- مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها: مانند ایبوپروفن و استامینوفن برای کاهش درد.
- کرم‌های ضدخارش و کمپرس سرد: برای کاهش خارش و التهاب پوستی.
- مصرف ویتامین C و B12: به بهبود سریع‌تر اعصاب و کاهش درد کمک می‌کند.
برای پیشگیری از زونا، واکسن زوستاواکس (Zostavax) و شینگریکس (Shingrix) در برخی کشورها در دسترس است.
چه کسانی باید واکسن زونا بزنند؟
در ایران، واکسن زونا به‌صورت گسترده در دسترس نیست، اما در برخی مراکز خصوصی ممکن است یافت شود و در دسترس برخی افراد قرار بگیرد که عبارتند از:
- افراد بالای ۵۰ سال
- افرادی که سابقه آبله‌مرغان دارند
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف
راه های پیشگیری از زونا
- تقویت سیستم ایمنی: خواب کافی، کاهش استرس و تغذیه سالم.
- دوری از افراد مبتلا به زونا یا آبله مرغان (در صورت نداشتن سابقه ابتلا).
- عدم تماس مستقیم با تاول های فرد مبتلا.
- رعایت بهداشت فردی برای کاهش انتقال ویروس.
کلام آخر
زونا بیماری‌ای ناراحت‌کننده و دردناک است، اما با درمان زودهنگام می‌توان از شدت آن کاست. اگرچه این بیماری مستقیماً واگیردار نیست، اما می‌تواند ویروس آبله‌مرغان را به دیگران منتقل کند. بهترین راه مقابله، تقویت سیستم ایمنی، پیشگیری و آگاهی از روش‌های درمانی است.
