با افزایش میانگین سنی جمعیت و نگرانی‌های مرتبط با کاهش عملکرد شناختی در دوران سالمندی، توجه به راهکارهایی برای حفظ سلامت مغز بیش از پیش اهمیت یافته است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که داشتن حیوانات خانگی مانند سگ و گربه می‌تواند تأثیرات شگفت‌انگیزی بر سلامت مغز داشته باشد.
در این مقاله، به بررسی نتایج پژوهش‌های علمی درباره نقش سگ و گربه در کاهش زوال شناختی و بهبود عملکرد مغز در سالمندی می‌پردازیم و دلایلی که این حیوانات را به همراهانی بی‌نظیر تبدیل کرده‌اند، مرور می‌کنیم.
چرا حیوانات خانگی برای مغز مفیدند؟
تحقیقات علمی نشان داده‌اند که ارتباط عاطفی و اجتماعی با حیوانات خانگی می‌تواند به حفظ عملکردهای شناختی مغز کمک کند. سگ‌ها و گربه‌ها به دلیل تعاملات نزدیک و عمیقی که با انسان دارند، نقش ویژه‌ای در این زمینه ایفا می‌کنند.
این تعاملات نه‌تنها استرس را کاهش می‌دهند، بلکه با تحریک بخش‌هایی از مغز، به بهبود حافظه و عملکرد شناختی کمک می‌کنند. بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، این اثرات در حیواناتی مانند ماهی یا پرنده دیده نشده است، زیرا سطح تعامل عاطفی و اجتماعی آن‌ها با انسان کمتر است.
تأثیر سگ‌ها بر حافظه و سلامت روان
تقویت حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت
یکی از یافته‌های کلیدی پژوهش‌های اخیر، تأثیر مثبت سگ‌ها بر حافظه است. افرادی که از سگ نگهداری می‌کنند، معمولاً حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت بهتری دارند. این موضوع ممکن است به دلیل فعالیت‌های روزمره‌ای مانند قدم زدن با سگ باشد که نه‌تنها تحرک جسمانی را افزایش می‌دهد، بلکه فرصت تعاملات اجتماعی با دیگران را نیز فراهم می‌کند. این تعاملات اجتماعی می‌توانند به تحریک قشر پیش‌پیشانی مغز کمک کرده و توانایی‌های شناختی را تقویت کنند.
کاهش استرس و افزایش هیجانات مثبت
سگ‌ها با رفتارهای وفادارانه و صمیمی خود، هیجانات مثبت را در صاحبانشان تقویت می‌کنند. این ارتباط عاطفی عمیق، سطح استرس را کاهش داده و به بهبود سلامت روان کمک می‌کند. افزایش فعالیت قشر پیش‌پیشانی مغز در هنگام بازی یا نوازش سگ، یکی از دلایلی است که این حیوانات را به گزینه‌ای عالی برای سالمندان تبدیل کرده است.
نقش گربه‌ها در بهبود روانی گفتار
کند کردن روند کاهش روانی گفتار
برخلاف سگ‌ها که بیشتر بر حافظه تأثیر می‌گذارند، گربه‌ها به کاهش سرعت افت روانی گفتار (Verbal Fluency) کمک می‌کنند. روانی گفتار به توانایی فرد در بیان کلمات و جملات به‌صورت روان و بدون وقفه اشاره دارد. رفتارهای غیرقابل‌پیش‌بینی و بازیگوش گربه‌ها می‌تواند بخش‌هایی از مغز، مانند قشر جلوی پیشانی، را تحریک کرده و به حفظ این توانایی در سالمندی کمک کند.
جایگزینی برای تعاملات اجتماعی
گربه‌ها، به‌ویژه برای افرادی که تحرک کمتری دارند یا ترجیح می‌دهند در خانه بمانند، می‌توانند به‌عنوان منبعی برای تعامل عاطفی عمل کنند. این ارتباط نزدیک می‌تواند احساس تنهایی را کاهش داده و به‌عنوان جایگزینی برای شبکه‌های اجتماعی انسانی، به سلامت روان کمک کند.
چرا حیوانات دیگر اثر مشابهی ندارند؟
بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، حیواناتی مانند پرنده‌ها یا ماهی‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش زوال شناختی ندارند. یکی از دلایل این موضوع، سطح پایین‌تر تعامل عاطفی و اجتماعی این حیوانات با انسان است.
علاوه بر این، عواملی مانند طول عمر کوتاه‌تر این حیوانات یا تأثیرات منفی احتمالی، مانند صدای پرندگان که ممکن است خواب را مختل کند، می‌توانند مانع از ایجاد اثرات مثبت بر سلامت مغز شوند.
یافته‌های علمی درباره سگ و گربه
پژوهشی که در مجله Scientific Reports منتشر شده، با تحلیل داده‌های 18 ساله از «پیمایش سلامت و بازنشستگی اروپا» روی افراد بالای 50 سال، نشان داده است که نگهداری از سگ و گربه با بهبود عملکرد شناختی در سالمندی مرتبط است.
این مطالعه که توسط محققان دانشگاه ژنو انجام شده، تأکید می‌کند که تعاملات اجتماعی و عاطفی با این حیوانات نقش کلیدی در کاهش زوال شناختی ایفا می‌کند. به گفته آدریانا روسته‌کوا، پژوهشگر این مطالعه، «تعامل با سگ‌ها و گربه‌ها تحریکات شناختی و عاطفی منحصربه‌فردی ایجاد می‌کند که در دیگر حیوانات خانگی دیده نمی‌شود.»
نکات مهم برای انتخاب حیوان خانگی در سالمندی
اگر قصد دارید برای خود یا یکی از عزیزانتان در سنین بالا حیوان خانگی انتخاب کنید، چند نکته را در نظر بگیرید. سگ‌ها برای افرادی که تحرک بیشتری دارند و از تعاملات اجتماعی لذت می‌برند، مناسب‌تر هستند.
در مقابل، گربه‌ها برای کسانی که ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و به دنبال همراهی آرام‌تر هستند، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند. همچنین، توجه به نیازهای حیوان، مانند مراقبت‌های دامپزشکی و تغذیه، برای حفظ سلامت حیوان و صاحب آن ضروری است.
جمع‌بندی
نگهداری از سگ یا گربه در دوران سالمندی نه‌تنها لذت و آرامش به زندگی می‌افزاید، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک راهکار علمی برای حفظ سلامت مغز و کاهش زوال شناختی عمل کند. این حیوانات با ایجاد تعاملات عاطفی و اجتماعی، به بهبود حافظه، روانی گفتار و سلامت روان کمک می‌کنند.
اگر به دنبال راهی ساده و در عین حال مؤثر برای ارتقای کیفیت زندگی در سال‌های طلایی عمر هستید، شاید وقت آن رسیده که یک سگ یا گربه را به خانه خود دعوت کنید.
