زانو یکی از پیچیده‌ترین مفصل‌های بدن است که وظیفه اصلی آن تحمل وزن و امکان حرکت در محورهای مختلف بدن است. از سه استخوان اصلی تشکیل شده است؛ ران، ساق و کشکک. وجود غضروف، رباط‌ها و مایع مفصلی باعث می‌شود حرکت روان و بدون اصطکاک انجام شود.
اما به مرور زمان و تحت تأثیر عواملی مثل سن، اضافه وزن، آسیب ورزشی یا بیماری‌های التهابی، غضروف زانو ساییده یا تخریب می‌شود. این روند موجب درد، خشکی مفصل و کاهش کیفیت زندگی شخص خواهد شد.
چرا زانو بیش از سایر مفاصل فرسوده می‌شود
زانو بیشترین فشار مکانیکی را در هنگام راه رفتن، دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها تحمل می‌کند. در هر قدم، نیرویی حدود سه برابر وزن بدن از زانو عبور می‌کند. به همین دلیل شایع‌ترین علت درد مفصل در سنین میانسالی، آرتروز زانو است.
هنگامی که غضروف به تدریج نازک شود، استخوان‌ها مستقیماً روی هم حرکت می‌کنند و التهاب ایجاد می‌شود. این وضعیت اگر به موقع درمان نشود، در نهایت منجر به نیاز به جراحی تعویض مفصل خواهد شد.
درمان‌های اولیه درد زانو بدون جراحی
در مراحل ابتدایی آرتروز یا التهاب مفصل، معمولاً درمان‌های غیرجراحی بهترین گزینه هستند. پزشک متخصص ارتوپدی پس از بررسی عکس و معاینه، موارد زیر را پیشنهاد می‌کند:
- کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی
- داروهای ضدالتهاب و تقویت غضروف
- فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی عضله ران
- تزریق داروی هیالورونیک یا کورتون
هدف این روش‌ها کاهش درد، افزایش حرکت و جلوگیری از پیشرفت تخریب مفصل است.
نقش تزریق‌های داخل مفصلی در کنترل درد زانو
در سال‌های اخیر تزریق مواد درون مفصل زانو به یکی از پرکاربردترین درمان‌های غیرجراحی تبدیل شده است. این تزریق‌ها شامل دو گروه اصلی هستند:
۱. تزریق هیالورونیک اسید برای روان شدن حرکت مفصل.
۲. تزریق کورتون یا ضدالتهاب برای تسکین سریع درد و کاهش التهاب.
با انجام این درمان‌ها، بیمار معمولاً تا چند ماه احساس راحتی و تحرک بهتر دارد و در موارد متوسط می‌تواند از جراحی پرهیز کند.
سلول درمانی زانو، نسل جدید ترمیم غضروف
سلول‌درمانی زانو یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های بازسازی بافت آسیب‌دیده است. در این روش، سلول‌های بنیادی از چربی یا مغز استخوان خود بیمار استخراج و پس از آماده‌سازی، به ناحیه مبتلا تزریق می‌شوند.
این سلول‌ها توانایی تبدیل شدن به سلول‌های غضروفی جدید را دارند و با آزاد کردن فاکتورهای ترمیمی، فرایند احیای مفصل را آغاز می‌کنند.
در مطالعات بالینی ثابت شده که سلول‌درمانی می‌تواند تا دو سال درد زانو را به‌طور محسوس کاهش دهد و در بسیاری از بیماران باعث تعویق جراحی کامل شود.
مزایای درمان با سلول‌های بنیادی نسبت به جراحی
سلول‌درمانی مزایای زیادی نسبت به تعویض مفصل دارد؛ از جمله:
- عدم نیاز به بستری یا بیهوشی کامل
- دوره نقاهت بسیار کوتاه (حدود چند روز)
- ترمیم طبیعی بافت مفصل به‌جای جایگزینی مصنوعی
- حفظ ساختار اصلی استخوان و رباط‌ها
از این رو در بیماران جوان‌تر یا افرادی که هنوز آرتروز آنها شدید نیست، سلول‌درمانی یک گزینه مناسب و کم‌تهاجمی محسوب می‌شود.
جراحی تعویض مفصل زانو، راه‌حل نهایی در موارد پیشرفته
زمانی که تخریب غضروف کامل شده و بیمار دچار درد مداوم حتی در استراحت است، جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌شود. در این عمل، قسمت آسیب‌دیده استخوان و غضروف برداشته می‌شود و قطعات فلزی و پلاستیکی مخصوص به جای آن قرار می‌گیرد.
عمل تعویض مفصل با بیهوشی انجام می‌شود و پس از آن بیمار نیاز به فیزیوتراپی و مراقبت دارد تا حرکت طبیعی مفصل بازگردد.
در بیشتر بیماران، نتیجه بسیار رضایت‌بخش است و فرد پس از چند ماه می‌تواند به فعالیت‌های روزمره بازگردد.
دوره نقاهت و مراقبت پس از تعویض مفصل زانو
پس از جراحی تعویض مفصل، بیمار معمولاً بین سه تا پنج روز در بیمارستان می‌ماند. راه رفتن با واکر از روز بعد آغاز می‌شود و تمرینات توان‌بخشی به صورت منظم انجام می‌گیرد.
توصیه‌های مهم برای دوره نقاهت عبارت‌اند از:
- حفظ وزن مناسب برای جلوگیری از فشار زیاد بر مفصل مصنوعی
- انجام تمرینات قدرتی عضله چهارسر
- پرهیز از خم شدن بیش از نود درجه تا سه ماه اول
معمولاً بعد از شش ماه، بیمار می‌تواند بدون محدودیت خاص راه برود و زندگی طبیعی داشته باشد.
انتخاب روش مناسب؛ از دارودرمانی تا جراحی
انتخاب بین سلول‌درمانی، تزریق یا تعویض مفصل باید بر اساس شدت تخریب مفصل و شرایط جسمی بیمار انجام شود.
اگر آرتروز در مراحل اولیه باشد، درمان‌های توان‌بخشی و تزریق کافی هستند. اما اگر عکس MRI نشان دهد که غضروف تقریباً حذف شده، جراحی گزینه نهایی است.
پزشک متخصص ارتوپدی با در نظر گرفتن سن، وزن، نوع زندگی و سطح فعالیت بیمار، بهترین تصمیم درمانی را اتخاذ می‌کند تا هم درد کاهش یابد و هم ثبات مفصل حفظ شود.
آینده درمان‌های زانو و نقش دانش سلولی
پیشرفت‌های بزرگ در علم سلول‌درمانی و مهندسی بافت، امید تازه‌ای برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو ایجاد کرده است. در آینده نزدیک، استفاده از سلول‌های مهندسی‌شده و عوامل رشد طبیعی ممکن است جای جراحی‌های سنگین را بگیرد.
امروزه در مراکز تخصصی ارتوپدی پیشرفته، درمان ترکیبی دارو، تزریق و سلول‌درمانی به طور هم‌زمان انجام می‌شود تا کیفیت ترمیم مفصل بیشینه شود.
هدف اصلی در تمام این روش‌ها بازگرداندن تحرک طبیعی بدن و جلوگیری از درد مزمن زانو است.
در نهایت، نظارت دقیق و تشخیص درست توسط پزشک متخصص ارتوپدی می‌تواند مسیر درمان را کوتاه و نتیجه را ماندگار کند.
دکتر امین کامرانی‌راد، متخصص ارتوپدی، با تجربه گسترده در درمان آرتروز و جراحی‌های مفصل زانو، خدمات تخصصی از درمان‌های غیرجراحی تا سلول‌درمانی و تعویض مفصل را به بیماران ارائه می‌دهد.
هزینه‌های درمان ارتوپدی زانو؛ از جراحی تا سلول‌درمانی
هزینه درمان زانو بسته به نوع آسیب، روش انتخابی و شرایط بیمار می‌تواند بسیار متفاوت باشد. هر روش، تجهیزات و مراقبت‌های خاص خود را دارد و همین موضوع باعث اختلاف قیمت بین درمان‌های غیرجراحی و جراحی کامل می‌شود.
هزینه جراحی تعویض مفصل زانو
در جراحی تعویض مفصل، بخش آسیب‌دیده استخوان و غضروف زانو برداشته شده و مفصل مصنوعی جایگزین آن می‌شود. هزینه این عمل به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع پروتز و برند آن (اروپایی یا آمریکایی)
- بیمارستان و نوع بیهوشی (عمومی یا نخاعی)
- دوره بستری و توان‌بخشی پس از عمل
در پاییز ۱۴۰۵، هزینه متوسط عمل تعویض مفصل زانو در بیمارستان‌های معتبر بین ۱۶۰.۰۰۰.000 تا ۲۶۰.000.000 تومان متغیر است.
در موارد استفاده از پروتزهای درجه یک یا اعمال دوطرفه، ممکن است تا حدود ۳۰۰.000.000 تومان نیز برسد.
سوالات متداول درباره درمان‌های زانو
۱. آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو یعنی تخریب تدریجی غضروف مفصل که باعث درد، خشکی و محدودیت حرکت می‌شود.
۲. چه کسانی بیشتر در معرض آرتروز زانو هستند؟
افراد بالای ۴۵ سال، کسانی که اضافه وزن دارند یا سابقه آسیب ورزشی دارند بیشتر در معرض آرتروز قرار می‌گیرند.
۳. آیا می‌شود درد زانو را بدون جراحی درمان کرد؟
بله، با کنترل وزن، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و تزریق داخل مفصل در مراحل ابتدایی معمولاً نیازی به جراحی نیست.
۴. تزریق داخل مفصل زانو چه کمکی می‌کند؟
این تزریق‌ها باعث کاهش التهاب، روان شدن حرکت مفصل و کاهش درد برای چند ماه می‌شوند.
۵. سلول درمانی زانو دقیقا چیست؟
سلول‌درمانی با استفاده از سلول‌های بنیادی بدن بیمار، بافت غضروف را ترمیم می‌کند و می‌تواند تا دو سال درد زانو را کاهش دهد.
۶. آیا سلول درمانی جایگزین جراحی است؟
نه، در موارد شدید تخریب مفصل هنوز جراحی لازم است اما سلول‌درمانی می‌تواند انجام جراحی را به تأخیر بیندازد.
۷. دوره نقاهت بعد از سلول‌درمانی چقدر است؟
معمولاً فقط چند روز است و بیمار می‌تواند به زندگی عادی بازگردد.
۸. جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می‌شود؟
در این عمل، قسمت‌های آسیب‌دیده استخوان و غضروف برداشته می‌شود و مفصل مصنوعی جایگزین آن می‌شود.
۹. بعد از تعویض مفصل زانو چه مدت طول می‌کشد تا دوباره راه برویم؟
راه رفتن از روز بعد آغاز می‌شود و معمولاً پس از شش ماه بیمار به زندگی طبیعی بازمی‌گردد.
۱۰. چگونه می‌توان بهترین روش درمان زانو را انتخاب کرد؟
تشخیص دقیق شدت آسیب، سن، وزن و سبک زندگی بیمار توسط متخصص ارتوپدی تعیین‌کننده نوع درمان است.
