جالب است بدانید که حجامت یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمانی در دنیا است؛ روشی که از طب سنتی چین تا طب اسلامی و حتی در پزشکی مدرن هم طرفدارانی دارد. تصور کنید وسیله‌ای ساده روی پوست قرار می‌گیرد و با ایجاد مکش، خون و مایعات بدن را به سطح پوست می‌کشد. همین تکنیک ساده باعث شده عده‌ای آن را درمانی معجزه‌آسا بدانند و عده‌ای دیگر آن را همراه با ریسک‌های قابل توجه. در این مقاله می‌خواهیم به زبان ساده، انواع حجامت، فواید و همچنین عوارض احتمالی آن را بررسی کنیم تا با آگاهی کامل تصمیم بگیرید.
انواع حجامت
انواع حجامت هر کدام تجربه‌ای متفاوت و تأثیری خاص دارند. از روش‌های ملایم و بدون خون‌گیری گرفته تا تکنیک‌هایی که با خراش سطحی پوست و خروج خون همراه‌اند، هرکدام فلسفه و کارکرد خاصی دارند. شناخت این تنوع به شما کمک می‌کند انتخابی آگاهانه داشته باشید و متناسب با نیاز و شرایط خود بهترین گزینه را برگزینید.
حجامت خشک
در این روش، کاپ روی پوست قرار می‌گیرد و با مکش، ناحیه‌ای از پوست به داخل کشیده می‌شود. هیچ برش یا خون‌گیری‌ای در کار نیست. این روش بیشتر برای کاهش گرفتگی عضلات، تسکین دردهای موضعی و افزایش گردش خون سطحی استفاده می‌شود. بسیاری از ورزشکاران از حجامت خشک به‌عنوان روشی برای ریکاوری سریع‌تر عضلات بعد از تمرینات سخت استفاده می‌کنند. کبودی‌هایی که بعد از حجامت خشک دیده می‌شود نشانه شکستگی عروق خونی کوچک زیر پوست است و معمولاً بعد از چند روز برطرف می‌گردد.
حجامت تر (خیس)
در این نوع، ابتدا خراش‌های سطحی و ظریفی روی پوست ایجاد می‌شود و سپس کاپ مکش می‌کند تا مقدار کمی خون خارج شود. این روش به اعتقاد طرفدارانش باعث خروج مواد زائد و سموم از بدن می‌شود. معمولاً برای درمان سردردهای شدید، مشکلات پوستی و برخی بیماری‌های التهابی به‌کار می‌رود. البته باید توجه داشت که اگر شرایط بهداشتی رعایت نشود، احتمال عفونت یا کم‌خونی بالا می‌رود. کسانی که سابقه بیماری‌های خونی دارند بهتر است از این نوع حجامت پرهیز کنند.
حجامت آتشی
در این شیوه سنتی، کاپ با شعله حرارت داده می‌شود و بلافاصله روی پوست قرار می‌گیرد. حرارت موجب ایجاد خلأ می‌شود و پوست را به داخل می‌کشد. این روش معمولاً برای تقویت سیستم ایمنی، رفع خستگی و ایجاد حس سبک شدن در بدن استفاده می‌شود. حرارت می‌تواند جریان خون را در ناحیه افزایش دهد و به باز شدن گرفتگی‌های انرژی در بدن کمک کند.
فواید حجامت
- کاهش دردهای عضلانی و اسکلتی: افرادی که از کمردرد، گردن‌درد یا سردردهای مزمن رنج می‌برند، معمولاً بعد از چند جلسه احساس بهبود می‌کنند. این به دلیل افزایش جریان خون و کاهش فشار عضلانی است.
- بهبود گردش خون و انرژی: مکش کاپ باعث تحریک مویرگ‌ها و افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شود. همین موضوع می‌تواند انرژی بدن را بیشتر کند و احساس سرزندگی به فرد بدهد.
- کاهش استرس و اضطراب: بسیاری از مراجعه‌کنندگان بعد از جلسه حجامت می‌گویند احساس آرامش، سبکی و خواب راحت‌تری دارند. بعضی منابع حتی به موضوع بهترین زمان حجامت در سال اشاره می‌کنند و معتقدند اثرگذاری آن در فصل بهار یا اوایل تابستان بیشتر است.
- کمک به درمان بیماری‌ها: برخی افراد از حجامت برای کمک به کاهش علائم آسم، مشکلات گوارشی یا حتی دردهای قاعدگی استفاده می‌کنند. البته اثربخشی قطعی علمی در همه این موارد تأیید نشده است.
عوارض احتمالی حجامت
عوارض رایج و قابل پیشگیری
- ایجاد کبودی یا لکه‌های بنفش روی پوست که ممکن است چند روز تا یک هفته باقی بماند.
- زخم‌های سطحی، اسکار یا جای دائمی در صورت تکرار زیاد حجامت روی یک نقطه.
- عفونت‌های پوستی در صورت استفاده از ابزار غیراستریل. همچنین همیشه باید دانست حجامت برای چه افرادی ضرر دارد؛ مثلاً کسانی که کم‌خونی یا مشکلات انعقادی دارند، بهتر است از این روش پرهیز کنند.
- احساس خارش و التهاب خفیف در محل انجام حجامت.
- کم‌خونی در نتیجه خون‌گیری‌های متعدد.
- التهاب بافت‌های چربی زیر پوست که گاهی باعث درد طولانی‌مدت می‌شود.
عوارض غیرقابل پیش‌بینی
- سرگیجه یا احساس سبکی سر به‌ویژه در افرادی که فشار خون پایینی دارند.
- سردرد یا بی‌خوابی کوتاه‌مدت.
- احساس ضعف و خستگی شدید بعد از جلسه.
- حالت تهوع یا حتی غش کردن به دلیل واکنش‌های عصبی.
- پدیده کوبنر که در آن ضایعات پوستی جدید روی بدن ظاهر می‌شود.
نکات ایمنی و توصیه‌ها
- حجامت باید در محیطی بهداشتی و توسط فردی آموزش‌دیده انجام شود.
- افراد باردار، بیماران قلبی، کسانی که داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند یا سابقه بیماری‌های جدی دارند، باید قبل از انجام حجامت با پزشک مشورت کنند.
- استفاده از ابزار یک‌بارمصرف و رعایت کامل استریل بودن وسایل اهمیت زیادی دارد.
- تعداد جلسات حجامت باید متناسب با نیاز فرد و وضعیت سلامتی او تعیین شود و افراط در آن می‌تواند خطرناک باشد.
نواحی ممنوعه روی بدن
روی چشم و پلک، ناحیه تناسلی، گردنِ عروقی، نزدیکی قلب، شکمِ بارداری، ستون فقرات و برجستگی‌های استخوانی حجامت نکن. این‌ها بخشی از موارد منع حجامت و خطرات احتمالی هستند که رعایت نکردنشان می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. روی واریس، خال برجسته، کلوئید، زخم باز یا ضایعه فعال هم ممنوع است. این نواحی به‌دلیل ریسک عصب/عروق، خونریزی و عفونت، ارزش خطرکردن ندارند.
اطراف چشم و روی پلک
پوست نازک، رگ‌های ظریف و فضای محدود خطر خونریزی، هماتوم و آسیب ساختاری را بالا می‌برد. حجامت در این ناحیه ممنوع است.
ناحیهٔ تناسلی و اطراف مقعد
تراکم عصب و عروق، ریسک عفونت و درد شدید را بالا می‌برد. انجام حجامت در این نواحی ممنوع است.
روی عروق بزرگ و نواحی پرفشار
روی شریان کاروتید گردن، گودی آرنج، پشت زانو، بالای ترقوه‌ها و مسیرهای وریدی شاخص نباید کاپ گذاشته شود. خطر آسیب عروقی و هماتوم بالاست.
قفسهٔ سینه نزدیک قلب
به‌ویژه در افراد با مشکلات قلبی یا دستگاه کاشته‌شده، فشار و مکش می‌تواند آزاردهنده و بالقوه پرخطر باشد. از این ناحیه دوری کن.
شکم (به‌ویژه در بارداری) و اطراف ناف
تحریک مکانی در شکم، در بارداری ممنوع است. حتی خارج از بارداری، فضای شکمی با ارگان‌های حیاتی پر است؛ انتخاب نقاط کم‌خطر ضرورت دارد.
ستون فقرات و برجستگی‌های استخوانی/مفاصل
روی زوائد استخوانی و مفاصل پوست نازک‌تر و بافت نرم کمتر است؛ ریسک درد، کبودی عمیق و آسیب بافتی بالاتر می‌رود. انجام‌ندادن در این خطوط منطقی است.
روی واریس، خال‌های برجسته، کلوئید و ضایعات پوستی
واریس مستعد خونریزی و التهاب است؛ خال و کلوئید هم ریسک اسکار یا تحریک غیرضروری دارند. هر ضایعهٔ ناشناخته ابتدا باید ارزیابی شود، نه حجامت.
غدد لنفاوی سطحی و توده‌های ناشناخته
روی گره‌های لنفاوی متورم یا هر تودهٔ بدون تشخیص، مکش نگذار. اول تشخیص، بعد تصمیم.
زخم باز، سوختگی، اگزما/پسوریازیس فعال
پوستِ ملتهب یا باز، دروازهٔ ورود عفونت است و با مکش تشدید می‌شود. تا التیام کامل، ممنوع.
سخن پایانی
حجامت روشی است که ریشه در سنت و فرهنگ ما دارد و هنوز هم طرفداران خودش را دارد. اما همان‌طور که دیدیم، فواید و عوارض آن دو روی یک سکه‌اند. اگر تصمیم به انجامش گرفتید، آگاهانه انتخاب کنید: هم فوایدش را در نظر بگیرید و هم خطرات احتمالی‌اش را. سلامت چیزی نیست که بشه راحت ریسک کرد؛ پس بهترین کار اینه که قبل از اقدام، با یک متخصص مشورت کنید و مطمئن شوید شرایط بدن‌تان برای این روش مناسب است.
