آیا تا به حال با خودتان فکر کرده‌اید که چرا بعضی از ما خال‌های زیادی داریم و برخی دیگر اصلاً ندارند؟ چرا برخی از این خال‌ها از کودکی همراه‌مان هستند و بعضی دیگر در بزرگسالی ظاهر می‌شوند؟ اگرچه بسیاری از ما به خال به‌عنوان یک ویژگی زیبایی یا حتی امضای شخصی نگاه می‌کنیم، اما واقعیت این است که خال‌ها از دیدگاه پزشکی، پدیده‌ای بیولوژیکی با زمینه ژنتیکی و محیطی هستند. در این مقاله از دکتر درد، به‌صورت کامل و علمی بررسی می‌کنیم که چرا خال ها شکل می گیرند، چه عواملی در بروز آن ها نقش دارد و در چه شرایطی باید نگران خال های جدید یا تغییر شکل آن ها باشیم.
چرا خال جدید میزنیم؟
در اصطلاح پزشکی، به خال، Nevi گفته می‌شود. خال‌ها در واقع توده‌هایی از سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست به نام ملانوسیت‌ها (Melanocytes) هستند که به‌جای پخش شدن یکنواخت در سطح پوست، در یک نقطه جمع می‌شوند. نتیجه این تجمع، ظاهر شدن یک نقطه قهوه‌ای، مشکی یا گاهی حتی گوشتی‌رنگ بر روی پوست است.
اصلی ترین دلایل ایجاد خال در صورت عبارتند از:
ژنتیک
طبق تحقیقات منتشر شده در American Academy of Dermatology، یکی از اصلی‌ترین عوامل تعیین‌کننده تعداد و نوع خال‌های بدن، وراثت ژنتیکی است. اگر والدین شما خال‌های زیادی دارند، احتمال اینکه شما هم تعداد زیادی خال داشته باشید بیشتر است.
تغییرات هورمونی
در دوره‌هایی از زندگی که تغییرات هورمونی شدید رخ می‌دهد—مثل دوران بلوغ، بارداری یا یائسگی—خال‌های جدید ممکن است ظاهر شوند یا خال‌های قدیمی تغییر کنند.
تابش نور خورشید (UV)
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید یا تخت‌های برنزه‌کننده، باعث تحریک سلول‌های ملانوسیت و تجمع رنگدانه در پوست می‌شود. به همین دلیل، افرادی که بیشتر در آفتاب هستند یا پوست روشنی دارند، بیشتر مستعد بروز خال هستند.
افزایش سن
برخی خال‌ها در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شوند، اما خال‌های جدید می‌توانند در بزرگسالی نیز شکل بگیرند. اگرچه اکثر این خال‌ها بی‌ضررند، اما ظاهر شدن خال جدید در سن بالا نیاز به بررسی دارد.
کدام خال ها خطرناک هستند؟
بر اساس منابع معتبر، بیشتر خال‌ها بی‌ضررند. اما گاهی ممکن است برخی خال‌ها به ملانوما (نوعی سرطان پوست) تبدیل شوند. نشانه‌هایی که باید به آن‌ها توجه کرد عبارتند از:
- خالی که نامتقارن است
- حاشیه‌های نامنظم
- تغییر رنگ (مثلاً سیاه، قرمز یا خاکستری شدن)
- افزایش اندازه یا ضخامت ناگهانی
- خارش، سوزش یا خونریزی خال
اگر هر یک از این علائم را دیدید، بهتر است به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید تا شما را از نگرانی در بیاورد.
چیکار کنیم خال نزنیم؟
با اینکه نمی‌توان به‌طور کامل از تشکیل خال‌ها جلوگیری کرد، اما چند راهکار مهم برای کاهش ریسک وجود دارد:
- استفاده از ضدآفتاب با SPF بالا
- اجتناب از برنزه کردن مصنوعی
- پوشاندن پوست با لباس در ساعات اوج تابش خورشید
- معاینه منظم پوست و پیگیری خال‌های مشکوک
کلام آخر
خال‌ها ترکیبی از عوامل ژنتیکی، هورمونی و محیطی هستند و در بیشتر موارد بی‌ضررند. اما آگاهی از شکل و تغییرات آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام بیماری‌های پوستی ایفا کند. اگرچه ظاهر خال‌ها گاهی منحصر‌به‌فرد و زیباست، اما توجه به آن‌ها از منظر پزشکی نیز بسیار ضروری است.
