جالب است بدانید که زردی نوزاد، یکی از مشکلات رایج پس از تولد است که باعث نگرانی والدین می‌شود. علل زردی در نوزادان متفاوت است اما خوشبختانه نشانه‌های واضحی وجود دارد که با کمک آنها می‌توانید روند بهبودی نوزاد خود را تشخیص دهید و خیالتان راحت شود. دانستن این نکات به شما کمک می‌کند بدون اضطراب، مراقبت‌های لازم را ادامه دهید و در صورت لزوم سریع‌تر اقدام کنید.
علائم اصلی بهبودی زردی نوزاد
زردی نوزاد معمولاً از رنگ زرد پوست و سفیدی چشم‌ها قابل تشخیص است که ناشی از تجمع بیلی‌روبین در خون است. یکی از مهم‌ترین علائم بهبود این است که زردی پوست به ترتیب از قسمت‌های پایین بدن شروع به کاهش می‌کند. ابتدا رنگ زردی در کف پاها و دست‌ها کم‌رنگ شده، سپس به سمت شکم و قفسه سینه می‌آید و نهایتاً رنگ زرد صورت و سفیدی چشم‌ها به حالت طبیعی برمی‌گردد. این روند معکوس یعنی زردی رو به بهبودی است.
بررسی تغییر رنگ پوست
برای ارزیابی دقیق‌تر بهتر است نوزاد را در نور طبیعی روز نگاه کنید؛ زیرا نور مصنوعی ممکن است تشخیص رنگ واقعی پوست را سخت کند. برای بررسی، به آرامی پوست نوزاد را در نواحی مختلف مثل کف پا، کف دست، شکم، صورت و حتی پشت گوش‌ها فشار دهید. اگر پس از فشار رنگ پوست کمتر زرد شد یا به رنگ طبیعی برگشت، این علامت خوبی است. کم‌رنگ شدن زردی در این نواحی نشان‌دهنده کاهش بیلی‌روبین در بدن است و یعنی درمان به خوبی جواب داده.
بهبود اشتها و انرژی نوزاد
یکی دیگر از نشانه‌های مهم بهبود زردی، افزایش اشتها و فعالیت نوزاد است. زردی معمولا باعث بی‌حالی، کاهش اشتها و خواب‌آلودگی بیش از حد می‌شود. وقتی نوزاد شروع می‌کند بهتر شیر می‌خورد، بیشتر هوشیار و فعال است و خواب‌های منظم‌تری دارد، این یعنی کبد و سیستم متابولیکی او در حال بهتر شدن و دفع بیلی‌روبین است. همچنین، افزایش وزن متناسب با سن نوزاد و کاهش دفعات استفراغ یا بی‌اشتهایی، نشانه‌های مثبت دیگری برای بهبود زردی هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
گاهی اوقات زردی ممکن است شدید باشد یا علائمی نشان دهد که نیاز به مراقبت‌های فوری دارد. اگر در طی درمان، پوست یا چشم‌های نوزاد شما به جای کاهش، بیشتر زرد شد، یا نوزاد خیلی بی‌حال بود و بیدار کردنش سخت بود، اینها زنگ خطر هستند. گریه‌های بلند و غیرعادی، مشکل در تغذیه یا کاهش وزن هم می‌تواند به معنی عوارض جدی‌تر زردی باشد که نیاز به بررسی فوری پزشک دارد.
پیگیری پس از ترخیص از بیمارستان
اکثر بیمارستان‌ها قبل از ترخیص نوزاد، او را برای زردی بررسی می‌کنند اما اگر کودک شما قبل از ۷۲ ساعتگی از بیمارستان مرخص شد، لازم است حتما در ۲ روز اول پس از ترخیص به پزشک مراجعه کنید. چرا که معمولاً سطح بیلی‌روبین بین روز سوم تا پنجم زندگی به اوج می‌رسد و اگر درمان شروع نشود، ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند. این پیگیری‌ها از بروز عوارض جدی مثل آسیب مغزی جلوگیری می‌کند.
نکات مهم در مراقبت از نوزاد مبتلا به زردی
یکی از بهترین راه‌های پیشگیری و درمان زردی، تغذیه مادر برای زردی نوزاد، همچنین تغذیه مکرر و منظم نوزاد است. شیر مادر بهترین ماده غذایی است که علاوه بر کمک به دفع بیلی‌روبین، سیستم ایمنی نوزاد را تقویت می‌کند. برای نوزادان مبتلا به زردی توصیه می‌شود ۸ تا ۱۲ بار در روز شیر بخورند تا بدن آنها بهتر بتواند بیلی‌روبین را از طریق مدفوع دفع کند. نوزادانی که به خوبی تغذیه نمی‌شوند یا دچار کم‌آبی می‌شوند، بیشتر در معرض تشدید زردی هستند.
درمان با نور درمانی (فتوتراپی)
اگر بیلی‌روبین نوزاد بسیار بالا باشد، پزشک ممکن است نور درمانی تجویز کند. در این روش، نوزاد زیر چراغ‌های خاصی قرار می‌گیرد که نور آبی رنگ آنها باعث تجزیه بیلی‌روبین در پوست شده و این ماده زرد رنگ سریع‌تر از بدن دفع می‌شود. این درمان معمولاً بدون درد است و بسیار موثر است. رعایت دقیق دستورات پزشک و پیگیری منظم می‌تواند به بهبود سریع‌تر و پیشگیری از عوارض شدید کمک کند.
عدد نرمال بیلی‌روبین نوزاد چقدر است؟
- در نوزادان سالم و تمام‌وقت (37 هفته به بالا)، معمولاً سطح بیلی‌روبین در 24 ساعت اول کمتر از 5 mg/dL است.
- معمولاً تا 3-5 روزگی، مقدار بیلی‌روبین می‌تواند تا حدود 12 mg/dL افزایش یابد و همچنان طبیعی باشد.
- مقدار بالاتر از 15 mg/dL در نوزادان سالم نیاز به پیگیری و احتمالا درمان دارد.
- در نوزادان نارس، سطح بیلی‌روبین کمتر از 10 mg/dL در 24 ساعت اول طبیعی محسوب می‌شود اما باید دقیق‌تر کنترل شود چون کبد آنها نارس است.
زردی نوزاد چطور محاسبه می‌شود؟
سطح بیلی‌روبین با گرفتن نمونه خون از نوزاد اندازه‌گیری می‌شود. معمولاً دو نوع بیلی‌روبین اندازه‌گیری می‌شود:
- بیلی‌روبین مستقیم (Conjugated): معمولاً کم است و اگر زیاد باشد، نشانه مشکلات کبدی یا مجاری صفراوی است.
- بیلی‌روبین غیرمستقیم (Unconjugated): بیشتر مسئول زردی نوزاد است و ناشی از تجزیه گلبول‌های قرمز است.
پزشک بر اساس مقدار بیلی‌روبین غیرمستقیم، سن نوزاد به ساعت، و عوامل خطرساز (مثل نارس بودن، وزن کم، نوع تغذیه، اختلاف گروه خونی مادر و نوزاد) تصمیم می‌گیرد آیا درمان لازم است یا نه.
نمودارهای مرجع
برای تعیین اینکه عدد بیلی‌روبین نرمال است یا نیاز به درمان دارد، از نمودارهای مخصوصی استفاده می‌شود که سطح بیلی‌روبین را بر حسب ساعت زندگی نوزاد نمایش می‌دهند. به عنوان مثال:
- در 24 ساعت اول: بیلی‌روبین کمتر از 5 mg/dL طبیعی است.
- در 48 ساعت: کمتر از 10 mg/dL طبیعی است.
- در 72 ساعت: کمتر از 12-15 mg/dL طبیعی است.
اگر بالاتر از این مقادیر بود، نوزاد باید تحت نظر پزشک باشد و ممکن است نیاز به فتوتراپی یا درمان‌های دیگر باشد.
عدد زردی نرمال نوزاد وابسته به سن دقیق نوزاد و شرایط اوست، اما معمولاً تا حدود 12 mg/dL در روزهای اول طبیعی است و بیشتر از آن باید مراقبت شود. تست خون دقیق‌ترین روش سنجش است و بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌شود.
کلام آخر
برای هر پدر و مادری، نگرانی از زردی نوزاد طبیعی است، اما با آگاهی و پیگیری منظم، این مشکل قابل کنترل و درمان است. همیشه به یاد داشته باشید که اندازه‌گیری دقیق و مشورت با پزشک، کلید سلامت و آرامش نوزادتان است. مراقبت درست، به معنای آغاز یک زندگی سالم و شاد برای فرزند شماست.
