ستون فقرات نقش اساسی در حفظ تعادل، حرکت و پایداری بدن انسان ایفا می‌کند و مهره‌های کمر همچون ستون‌هایی محکم این ساختار را سرپا نگه می‌دارند. با این حال، مانند سایر استخوان‌های بدن، مهره‌های کمر نیز می‌توانند دچار شکستگی شوند. شکستگی مهره کمر معمولاً بر اثر عواملی مانند پوکی استخوان، زمین‌خوردگی‌های شدید، تصادفات رانندگی، بلند کردن اجسام سنگین یا حتی آسیب‌های ورزشی به وجود می‌آید. این نوع شکستگی‌ها می‌توانند باعث درد شدید، محدودیت حرکتی و در مواردی خطر آسیب به نخاع شوند. شناخت علل، علائم و روش‌های درمان شکستگی مهره کمر اهمیت زیادی دارد، چرا که مداخله‌ی به‌موقع می‌تواند از عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را بهبود ببخشد.
روش‌های تشخیص شکستگی در مهره‌های کمر
تشخیص دقیق شکستگی مهره‌های کمر، نخستین و مهم‌ترین گام برای انتخاب بهترین روش درمانی است. بدون ارزیابی درست میزان آسیب و محل دقیق آن، امکان انتخاب مؤثرترین شیوه برای درمان شکستگی مهره کمر وجود ندارد. پزشکان معمولاً با ترکیبی از بررسی‌های بالینی، تست‌های عصبی و تصویربرداریهای پیشرفته به تشخیص کامل می‌رسند.
در ادامه با مهم‌ترین روش‌های تشخیص این نوع شکستگی آشنا می‌شویم:
1. معاینه عصبی (تست مغز و اعصاب)
پزشک ابتدا با انجام تست‌های عصبی، واکنش‌های بدن، قدرت عضلات و توانایی حرکت اندام‌ها را بررسی می‌کند. این تست‌ها کمک می‌کنند تا مشخص شود که آیا نخاع یا رشته‌های عصبی در اثر شکستگی آسیب دیده‌اند یا خیر. در برخی موارد، کاهش حس یا ناتوانی در حرکت پاها می‌تواند نشانه آسیب عصبی همراه با شکستگی باشد.
2. تصویربرداری MRI
MRI یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری برای بررسی آسیب‌های نخاعی و عصبی است. این روش با استفاده از امواج مغناطیسی، تصاویری بسیار با کیفیت از مهره‌ها، دیسک‌ها و بافت‌های اطراف ایجاد می‌کند. در مواردی که بیمار دچار درد شدید، بی‌حسی یا علائم عصبی است، MRI برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر جهت درمان شکستگی مهره کمر ضروری است. در لینک زیر می‌توانید لیست مراکز MRI شهر تهران را مشاهده کنید:
https://www.drsaina.com/medical-imaging/center-mri/tehran-list
3. سی‌تی‌اسکن (CT Scan)
سی‌تی‌اسکن با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر مقطعی از ستون فقرات تهیه می‌کند. این تصاویر جزئیاتی از محل شکستگی، جابجایی قطعات استخوانی، و تأثیر آنها بر کانال نخاعی ارائه می‌دهد. در برخی شرایط، پزشک برای بررسی دقیق‌تر از ترکیب سی‌تی‌اسکن با میلوگرام استفاده می‌کند، که شامل تزریق مایع حاجب به داخل کانال نخاعی است تا مهره‌ها و ریشه‌های عصبی بهتر دیده شوند.
4. عکسبرداری با اشعه ایکس
رایج‌ترین روش اولیه تصویربرداری در موارد شکستگی، استفاده از اشعه ایکس است. این روش برای بررسی سریع وجود شکستگی، نحوه قرارگیری مهره‌ها و مقایسه آنها در زوایای مختلف کاربرد دارد. هرچند که اشعه ایکس جزئیات نرمی بافت‌ها یا آسیب‌های نخاعی را به‌خوبی نشان نمی‌دهد، اما برای تشخیص اولیه بسیار مفید است.
5. سنجش تراکم استخوان
در بیمارانی که مشکوک به پوکی استخوان هستند، انجام آزمایش تراکم استخوان (DEXA scan) کمک می‌کند تا مشخص شود آیا شکستگی مهره‌ها ناشی از تضعیف بافت استخوانی بوده یا خیر. این تست به پزشک امکان می‌دهد تا در کنار درمان شکستگی مهره کمر، درمان پوکی استخوان را نیز در نظر بگیرد.
انواع شکستگی مهره‌های کمر
در شکستگی مهره‌های کمر می‌توان بر اساس الگوی رخداد و مکانیسم وارد شدن نیرو، چندین نوع را شناسایی کرد که هر یک از آنها نیازمند رویکرد خاصی در درمان شکستگی مهره کمر هستند. به طور کلی، شکستگی‌های مهره کمر به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
- شکستگی فشاری: این نوع شکستگی، اغلب در اثر فشارهای مداوم یا ضربه‌های کم اما مکرر (مانند پوکی استخوان یا سوانح کوچک) به وجود می‌آید. علائم شامل درد کمر هنگام ایستادن یا راه رفتن، درد کمتر در حالت درازکش، دشواری در خم شدن و کاهش قد است. در بسیاری از موارد، درمان شکستگی مهره کمر فشاری با روش‌های محافظه‌کارانه مانند استراحت، داروهای مسکن، بریس و فیزیوتراپی قابل مدیریت است؛ در موارد شدیدتر ممکن است ورتبروپلاستی یا کیفوپلاستی مدنظر قرار گیرد.
- شکستگی انفجاری: ناشی از ضربه شدید و ناگهانی (مانند سقوط از ارتفاع یا تصادف‌های شدید) که باعث می‌شود مهره به صورت انفجاری شکسته و قطعات استخوانی به داخل کانال نخاعی منتقل شوند. این وضعیت می‌تواند با علائمی چون درد متوسط تا شدید، بی‌حسی، گزگز، ضعف و حتی از دست دادن کنترل بر مثانه یا روده همراه باشد. در چنین مواردی، درمان شکستگی مهره کمر غالباً با جراحی کاهش فشار و فیوژن انجام می‌شود تا مهره‌ها پایداری یابند.
- شکستگی تصادفی: نوعی شکستگی که در اثر وارد شدن نیروی شدید به کمر ایجاد می‌شود؛ همانطور که در تصادفات رانندگی با استفاده از کمربند ایمنی دیده می‌شود. در این حالت، درد شدید، کبودی، تورم و حساسیت به لمس همراه با علامت‌هایی مانند بی‌حسی یا ضعف در پاها به چشم می‌خورد. در موارد خفیف‌تر، استفاده از بریس می‌تواند موثر باشد، ولی در شکستگی‌های شدیدتر، جراحی فیوژن برای اصلاح راستای ستون فقرات ضروری می‌شود.
- شکستگی همراه با دررفتگی: در این نوع، علاوه بر شکستگی، مهره‌ها نیز از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شوند که منجر به درد بسیار شدید، تورم، کبودی، ناتوانی در حرکت و علائم عصبی مانند گرفتگی، گزگز یا حتی فلج در پاها می‌شود. به دلیل پیچیدگی این شکستگی، درمان شکستگی مهره کمر معمولاً نیازمند جراحی فیوژن جهت اصلاح موقعیت مهره‌ها و کاهش فشار وارد بر عصب‌ها است.
شناخت دقیق نوع شکستگی اهمیت بسزایی در انتخاب روش مناسب درمان شکستگی مهره کمر دارد، چرا که هر نوع شکستگی علاوه بر علائم متفاوت، ریسک‌ها و عوارض خاص خود را نیز به همراه دارد.
راه‌های درمان شکستگی مهره کمر
درمان شکستگی مهره کمر چگونه است؟
درمان شکستگی مهره کمر به عوامل مختلفی مانند شدت آسیب، نوع شکستگی، پایداری ستون فقرات، علائم عصبی و شرایط جسمی بیمار بستگی دارد. بسته به شرایط، پزشک ممکن است رویکردهای محافظه‌کارانه یا جراحی را پیشنهاد دهد. انتخاب بهترین مسیر درمانی نیازمند ارزیابی دقیق از وضعیت ستون فقرات، تصویربرداریهای پیشرفته و معاینه بالینی است.
در ادامه، با مهم‌ترین روش‌های درمانی شکستگی مهره کمر آشنا می‌شویم:
1. استراحت
اولین و ضروری‌ترین گام در درمان بیشتر شکستگی‌های مهره کمر، استراحت است. در مراحل حاد، کاهش فعالیت‌های بدنی، اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین و پرهیز از خم شدن، نقش کلیدی در جلوگیری از بدتر شدن آسیب و کمک به ترمیم استخوان دارد. مدت زمان استراحت بر اساس سن بیمار، شدت آسیب و پاسخ بدن به درمان تعیین می‌شود.
2. دارو درمانی
برای کنترل درد و التهاب، داروهایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن و گاهی مسکن‌های قوی‌تر تجویز می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای شل‌کننده عضلانی، کورتیکواستروئیدها یا مکمل‌های تقویت‌کننده استخوان مانند کلسیم و ویتامین D را نیز تجویز کند. این ترکیب دارویی به کاهش علائم و پیشگیری از پیشرفت پوکی استخوان کمک می‌کند.
3. بریس یا کمربند طبی
در بسیاری از بیماران، استفاده از بریس یا کمربند طبی به ثابت نگه داشتن ستون فقرات، کاهش درد و جلوگیری از جابجایی بیشتر مهره‌ها کمک می‌کند. این ابزار محافظتی به‌ویژه در شکستگی‌های پایدار، مؤثر است. با این حال، استفاده‌ی بلندمدت از بریس توصیه نمی‌شود، چون ممکن است منجر به ضعف عضلات کمری شود. در صورت نیاز به هرگونه وسایل ارتوپدی، می‌توانید به سایت زیر مراجعه نمایید:
4. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش مهمی در روند بهبود و بازیابی عملکرد بعد از شکستگی مهره دارد. متخصص فیزیوتراپی با بهره‌گیری از تکنیک‌هایی مانند گرما و سرما درمانی، ماساژ، تحریک الکتریکی و تمرینات تقویتی، به کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات اطراف ستون فقرات کمک می‌کند. همچنین به بیمار آموزش داده می‌شود که چگونه در فعالیت‌های روزمره، از ستون فقرات خود محافظت کند. برای دیدن مراکز فیزیوتراپی به لینک زیر مراجعه نمایید:
https://nobat.ir/find/city-1/c-28
5. ورتبروپلاستی
ورتبروپلاستی یک روش کم‌تهاجمی است که در آن ماده‌ای شبیه سیمان پزشکی به درون مهره شکسته تزریق می‌شود تا آن را تقویت و پایدار کند. این روش بیشتر در شکستگی‌های فشاری ناشی از پوکی استخوان کاربرد دارد و به‌طور قابل‌توجهی به تسکین درد کمک می‌کند.
6. کیفوپلاستی
کیفوپلاستی نیز مانند ورتبروپلاستی یک روش جراحی کم‌تهاجمی است، با این تفاوت که ابتدا یک بالن کوچک در داخل مهره شکسته باد می‌شود تا ارتفاع از دست‌رفته مهره بازگردد. سپس فضای ایجادشده با سیمان پزشکی پر می‌شود. این روش برای درمان شکستگی مهره کمر در مواردی که تغییر شکل وجود دارد، بسیار مؤثر است.
7. جراحی کاهش فشار
در صورتی که قطعات شکسته مهره به نخاع یا اعصاب فشار بیاورند، ممکن است نیاز به جراحی کاهش فشار (لامینکتومی یا دیسککتومی) وجود داشته باشد. در این روش، بخشی از استخوان یا دیسک بیرون‌زده برداشته می‌شود تا فشار از روی اعصاب برداشته شود.
8. جراحی فیوژن (جوش دادن مهره‌ها)
جراحی فیوژن یک روش رایج در درمان شکستگی‌های شدید یا ناپایدار است که در آن مهره‌های آسیب‌دیده با استفاده از گرافت استخوانی و ایمپلنت‌های فلزی به یکدیگر متصل و تثبیت می‌شوند. این عمل معمولاً زمانی انجام می‌شود که سایر درمان‌ها پاسخگو نبوده یا آسیب باعث تغییر در راستای ستون فقرات شده باشد.
مخلص کلام!
شکستگی مهره کمر از جمله آسیب‌های مهم ستون فقرات است که می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای کیفیت زندگی فرد داشته باشد؛ از درد و محدودیت حرکتی گرفته تا آسیب عصبی. این نوع شکستگی بسته به شدت و نوع آن، با روش‌هایی همچون استراحت، مصرف دارو، استفاده از بریس، فیزیوتراپی و در موارد شدیدتر، جراحی‌های کم‌تهاجمی یا تثبیتی درمان می‌شود. تشخیص دقیق و به‌موقع از طریق تصویربرداری و معاینات بالینی، پایه اصلی انتخاب مؤثرترین روش درمان شکستگی مهره کمر است. با انتخاب درمان مناسب، رعایت اصول توان‌بخشی و پیروی از راهنمایی‌های پزشکی، بازگشت به فعالیت‌های عادی زندگی به‌خوبی امکان‌پذیر خواهد بود.
