واکسیناسیون یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونی است و واکسن ب ث ژ (BCG) یکی از واکسن‌هایی است که از بدو تولد در بسیاری از کشورها برای محافظت در برابر سل (TB) تزریق می‌شود. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا این واکسن معمولاً به یک دست خاص تزریق می‌شود؟ در این مقاله از دکتر درد، بررسی خواهیم کرد که واکسن ب ث ژ به کدام دست تزریق می‌شود، دلیل انتخاب این محل چیست و چرا این واکسن از اهمیت بالایی برخوردار است.
واکسن ب ث ژ چیه؟
واکسن ب ث ژ (BCG – Bacillus Calmette-Guérin) یک واکسن زنده ضعیف‌شده است که برای پیشگیری از بیماری سل و برخی از انواع سرطان‌های مثانه استفاده می‌شود. این واکسن از سویه‌ای ضعیف‌شده از باکتری مایکوباکتریوم بویس (Mycobacterium bovis) ساخته شده و ایمنی نسبی در برابر سل ایجاد می‌کند.
طبق دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و وزارت بهداشت بسیاری از کشورها، واکسن ب ث ژ معمولاً در قسمت فوقانی بازوی چپ (قسمت خارجی بازو) تزریق می‌شود.
علت تزریق واکسن ب ث ژ در دست چپ
از آنجایی که اکثر افراد راست‌دست هستند، تزریق واکسن در بازوی چپ مانع از ایجاد درد و ناراحتی در فعالیت‌های روزمره می‌شود. این روش باعث کاهش احتمال تداخل با دیگر واکسن‌ها و ایجاد نظارت بهتر بر تأثیر واکسن می‌شود.
همچنین دلایل مختلفی برای انتخاب بازوی چپ به عنوان محل تزریق واکسن BCG وجود دارد:
استانداردسازی فرآیند واکسیناسیون:
تزریق واکسن به بازوی چپ به عنوان یک استاندارد جهانی در نظر گرفته شده است تا کادر درمانی بتوانند به راحتی اثرگذاری واکسن و جای زخم را بررسی کنند.
امکان مشاهده اثر واکسن:
واکسن ب ث ژ معمولاً یک زخم کوچک چرکی در محل تزریق ایجاد می‌کند که نشان‌دهنده واکنش ایمنی بدن است. این زخم در بازوی چپ بهتر قابل مشاهده و ارزیابی است.
کاهش احتمال عوارض جانبی:
در صورتی که واکسن در دست غالب (که بیشتر برای انجام کارها استفاده می‌شود) تزریق شود، ممکن است باعث ناراحتی یا تحریک زخم شود. از آنجا که اکثر مردم راست‌دست هستند، تزریق واکسن در بازوی چپ باعث کاهش مزاحمت‌های ناشی از درد یا التهاب می‌شود.
حفظ تقارن در تزریق واکسن‌های مختلف:
معمولاً واکسن‌های دیگری که در دوره نوزادی تزریق می‌شوند (مانند واکسن هپاتیت B)، در ناحیه ران یا بازوی دیگر تزریق می‌شوند. این روش باعث می‌شود که واکسن‌ها در نواحی جداگانه تزریق شده و از ایجاد تداخل در واکنش‌های ایمنی جلوگیری شود.
مراحل تزریق واکسن ب ث ژ
فرآیند تزریق این واکسن به صورت داخل جلدی انجام می‌شود که به معنی تزریق آن در لایه سطحی پوست است، نه به‌صورت عضلانی یا زیرجلدی. تزریق صحیح باعث تشکیل یک پاپول (تورم کوچک) در محل تزریق می‌شود که بعد از چند هفته تبدیل به زخم می‌شود و در نهایت جای آن روی بازو باقی می‌ماند.
عوارض واکسن ب ث ژ
واکسن BCG به‌طور کلی ایمن است، اما ممکن است برخی عوارض جانبی خفیف تا متوسط داشته باشد، از جمله:
- قرمزی و تورم در محل تزریق
- ایجاد زخم و برجای ماندن اسکار
- تورم غدد لنفاوی نزدیک به محل تزریق (در برخی موارد نادر)
- تب خفیف (در موارد خاص)
در آخر؛ اگر هنوز سوالی در مورد این واکسن دارید، می‌توانید با پزشک یا متخصص بهداشت مشورت کنید تا اطلاعات دقیق‌تری درباره وضعیت ایمنی و سلامت خود دریافت کنید.
